MADAGASKAR Afrika Kıtası

Doğudaki dış kesim yer yer derin kırıklarla yarılmış,


bir dizi yalıyarla kıyı seridine doğru alcalan, art
arda yükseltilerden

oluşmustur. Kıyı ovası ile bircok mercan kayalıgının
bulunduğu kıyı cizgisi arasında,

birkac denizkulağı çok iyi bir iç ulaşım yolu
oluturan Pangalanes kanalıyla

yer yer birbirine baglanmıştır ) yer alır.

Batı bölgesi, Mozambik kanalına doğru daha yumuşak bir bicimde alcalır,

bu kesim daha yakın dönemde tortullarla oluşmuş

ve asınma nedeniyle biraz yıpranmıştır.

Özellikle kuzey kesiminde daha girintili cıkıntılı
olan kıyıda, rüzgarlardan

iyi korunan limanlar vardir.



Iklim, Hint Okyanusu' ndan gelen muson tipi hava
kütleleri ile adayı üc iklim

bölgesine ayıran sıradağların etkisindedir.

Bütün doğu kesiminden ekvator iklimi özellikleri
görülür:

Hava nemli ve sicaktır, yıllık yağış oranı bazı
yerlerde 4 000 mm ' yi aşar

( yağışlar mevsimlere aşagı yukarı eşit olarak
dağılmıştır ):

Güney yarıküre yazının sonunda, kıyı kesimini etkisi

altına alır ve zaman zaman cok şiddetli esen
siklonlar, tarim abüyük zarar verirler.

Batı bölgesindeyse bunun tersi görülür:

Kuzey kesimde iklim tropikal muson tipindedir: bir
kurak mevsim,

bir de yağmur mesimi vardır, bölgeler cok az yağış
alır

ve iklim, yarı kurak tropikal özellikler gösterir.

Bu iki üc arasında, ic yüksekovalarda yükselti,
sıcaklığı büyük ölcüde

etkiler: En soğuk ayda( temmuz ) , sıcaklık
ortalamasi 15 ° C' in altındadır.



Akarsu ağı oldukca yalındır.

Su ayrımı cizgisi engebelerin bakışımsız olmasından dolayı doğuya kaydığından,

en uzun akarsular Mozambik kanalına dökülürler.

Yalnız Mahavavy ve Betsiboka ırmakları bir ölcüde
ulaşıma da elverişlidir.

Öbür akarsulardan, rejimerinin mevsimlere bağlı
olmasından

ve cavlanlarla kesilmelerinden ötürü, yalnızca
sulamada

ve elektrik üretiminde yararlanır.



Ada toprakları son derece verimsizdir. Yüzyillar boyu
......ormanların yok


edilmesi, ilkel tarım yöntemleri uygulanması

( topragı tarıma acmak icin bütün bitki örtüsünün
ateşe verilmesi, vb. )

ve otlakların, bitki örtüsnün yenilenmesine fırsat
vermeyecek kadar hızla tüketilmesi

sonucunda, günümüzde toprakların büyük bölümü coraklaşmıtır,

kurak mevsimde, rüzgar büyük toz bulutlarını oradan
oraya sürükler yağıs mevsimindeyse

ırmaklar cıplaklaşmıs topraklardan kopardıkları çok
büyük döküntü maddelerini denize sürüklerler:

Madagaskar' in doğal görünümünde en çok, verimsiz ,
lateritli topraklar gözlenir.

Yaşamın cevreden kopuk olarak adada kendi başına
gelişmesi nedeniyle, bitki

ve hayvan topluluğu da kendilerine özgü nitelikler
gösterirler.

Ormanı yakarak tarla acmak sisteminden ötürü adanın
bircok yerinde yok

edilmiş olan özgün bitki örtüsüne, günümüzde adanın
doğu cephesinin

bir bölümünü kaplayan muson tipi ormanda raslanır,

bu kıyıda mangrov türleri boy atmıştır, ayrca
Madagaskar' in en özgün

bitkilerinden yelpaze bicimli, cok uzun yapraklı bir
palmiye türü yetişir.

Yüksekovada en cok buğdaygil cayırlarına ya da
savanalara, daha yüksek yerlerde yükselti ormanlarına raslanır.

Batı bölgesine savana tipi bitki örtüsü egemendir,
ama dönenceye yaklaşıldıkca cılızlaşır.

Irmak kıyılaı ya da bataklık bölgeler, galeri
ormanlarıyla ve bambularla örtülüdür.

Adada Afrika kıtasının hayvan türlerinden hicbirine
raslanmaz, büyük

memeliler ve etciller yoktur, maymun da bulunmaz,
buna karşılık makigiller, zehirli yılanlar, ceşit ceşit bukalemunlar
boldur.





Ada tarihine genel bakış

Madagaskar halkı hem bioyoloji, hemde költür
acısından Afrika - Asya karması özellikler gösterir

( Afrika kökenli Bantu kabileleri
ile Asya kökenli Hintlilerin, Melanezyalılarin,

Arapların karışmasıyla ortaya cıkmıştır ).

Adada yerleşmenin tarihi kesin
olarak bilinmez, ama oldukca yakın dönemde

I.S. birinci binyılın sonlarına doğru olduğu
sanılmaktadır.



Kıyıdaki ilk yerleşmeler günümüzden birkac yüzyıl
önce ic kesimlere doğru yayıldı,

yüksekova yerleşmeye acılarak ilk yerli krallıklar kuruldu.

Bu krallıkların en güclüsünü kuran Merina halkından
Kral Andrianampoinimerina,

adayı tek bir krallık
halinde birleştirmeyi düşünün ilk kişi oldu.

1810 - 1828 arasında tahta cıkan oğlu Radama I. o
zamana kadar birkac

sömürgeleştirme girişimi boşa giden Avrupalılara
hoşgörülü davrandı, ama ondan turduklarını kavrayarak, onları adadan

uzaklaştırmaya calıştı. Merina sülalesi egemen olduğu
sürece Avrupalılar Madagaskar' da tutunamadılar, ama sülale

zayıflamağa başlayınca Avrupa sömürgeciliği, birkac
yıl icinde kök saldı.



1885' te Fransa, Ranavalona III' e himayesini zorla
kabul ettirdi; 1890' da Madagaskar' a gönderilen Genera llieni, önce

kraliceyi Reunion adasına gönderi, sonra
bakanlarından birkacını Fransızlara karşı başkaldırı kışkırtıcılığı
yapmakla

suclayarak kurşuna dizdi. En kanlı olay, Ikinci Dünya
şavasından sonra 1947 yılının 29 - 30 Mart gecesinde Fransızlara

karşı bir başkaldırı sırasında gercekleşti:
Başkaldıranların kac kişiyi öldürdükleri kesin olarak bilinmektedir ( 14
Fransız,

21 Asyalı, 17 Senegalli asker ) , ama Fransızların
kac Madagaskarlıyı öldürdükleri hicbirzaman acığa cıkmamıştır

ve on binleri ( bazı
kaynaklara göre 80 000 ) bulduğu sanılmaktadır.



Madagaskar 26 Haziran 1960' ta topluluktan ayrılarak,
tam bağımsızlığa kavuştu. Madagaskar Cumhuriyeti' nin ilk

başkanı Philibert Tsiranana, Fransa' ya aşıri bağlı
komünizme karşı olan bir insandı. Yönetimi sırasında muhalefete pek

söz hakkı tanımadı: ama 1972 ' de başkentte
öğrencilerin giriştikleri portesto eylemleri üstüne, iktidari General

Ramanantsoa' ya birakmak zorunda kaldı.



Iktidara gelen bir başka asker, Ratsimandrava, birkac
ay icinde öldürüldü.

1975 ' te yapılan yeni secimler sonunda devlet
başkanı olan Yüzbaşı Ratsiraka,

anayasada sosyalist doğrultuda bazı değişiklikler
yaparak

Madagaskari' ı bir halk cumhuriyetine dönüştürdü.



Ratsiraka' nin cumhuriyeti, adanın geleneğinde zaten
var olan ,

ama günümzde resmen toplumsal birim olarak kabul
edilen köyler toplumsal birim

olarak kabul edilen köyler topluluguna ( fokoolona )
dayanır.

Günümüzde Madagaskar' in bütün toplumsal, siyasal,
iktisadi sistemi

ve yönetim örgütü.

Çin tarım komünleri örnek alınarak düzenlenmiş bu
köyler üstüne oturtulmuştur.

Amac, sömürgecilerin desteklediği geleneksel anlamda
ki kabile anlayışını aşmak

( gercekten, evlilik yoluyla ırkların sürekli
karışması sonucu,

halk kendi arasında cok iyi kaynaşmıstır, ayni dili
kullanır, ayni kültür mirasini paylaşır ).,

kabileyi daha cok, toplumsal yasamın kökeniyle ilgili
tarihsel bir birim olarak benimsemektir.

Uluslararası siyasette yeni devlet, komünist Cin ve
Doğu Avrupa ülkeleriyle ilişki kurmuş, ama yalnızca komünist kloka

bağlı kalmaya yanaşmamış ve topraklarında Sovyet
Rusya ya üs vermemiştir. Iktisatta bankacılık, enerji üretimi, suların

denetlenmesi gibi temel kesimlerin
devletlestirilmesine gidilmiş, tarımda kooperatiflere geniş yer
verilmiştir ( günümüzde

besin üretiminin önemi bölümü söz konusu
kooperatifler tarafından yönlendirilmektedir ) .



Başlangıcta bazı önemli sonuclar alındıktan sonra.
1980 ' de durum bozulmuş, ada iktisadının yıllardır süren sorunları

büsbütün cetinleşmiş. O zaman kadar pek etkinlik
göstermeyen muhalefet yeniden canlanmıştır.

Yiyecek maddesi sıkıntısı
ve bu maddelerin dağıtımındaki aksaklıklar, benzin vb. gereksinim
maddelerini bulmak güclükleri, hala satacak

malı kalmış birkac magazanin önünde uzayıp giden
kuyruklar, halkin sıkıntısını daha da artırmıştır. Zoam ceteleri

( başkentteki genclere verilen ad ) durmadan yiyecek
depolarına saldırmaya başlamış.



1972' de Tsiranana' yı devirmiş olan hareketin önderi
Monja Jaona, halkı kışkırtmakla suclanarak, aralık ayında

tutuklanmıştır. Bu olay Ratsiraka' ya zaten bölgedeki
dengeyi değiştirebilecek girişimleri ( Komor adalarıdaki Fransız

yanlısı darbe gibi ) önlemek amacıyla cok kalabalık
tutulan polis ve ordu gücünü artırma fırsatı sağlamıştır. Bölge başlıca

petrol rotaların denetlediğinden, ada büyük
devletlerin ve Güney Afrika Cumhuriyeti' nin stratejik cıkarlarını
yakından

ilgilendirmektedir.



Ülke iktisadına genel bakış

Madagaskar' a ilk ayak basan Avrupalılar, degğrli
madenlerle dolu, tarım zenginlikleri bol bir toprak bulduklarını

anlatmışlardı. Oysa ada pek öyle zengin sayılmaz;
bununla birlikte, belli bir potansiyeli vardır. Ne var ki, yerli halkın

başvurduğu tarım yöntemleri ve Fransızların zorla
kurdukları iktisat düzeni, üretim sisteminin akıllıca ve dengeli bicimde


gelişmesini sağlayamamıştır, ülke günmüzde yatırımlar
icin gerekli sermayeyi tek başına biriktirebilecek durumda değildir

ve dış borc kaynaklarını da kuruttuğundan, üretim
sistemi can cekişmektedir.


Iktisadın temelini oluşturan tarım kesimi Afrika' dan
cok Asya modeline göre düzenlenmiştir: Günümüzde yasaklanmış

olan ormanı yakarak tarla acma yöntemi, eskiden
verimli olan geniş alanların coraklasmasına yol acmıştir.



Pirinc tarımı ......( pirinic
Madagaskalıların temel besin maddesidir )




irmakların deltalarında, yüksekovadaki vadilerin
tabanlarında, ic kesimdeki göl havzalarında yapılmaktadır, yılda 2
milyon

tonluk pirinc üretimi ic tüketimi karşılayamayadığı
icin ( kişi başına yıllık tüketim 15 166 kg arasındadır ), son
zamanlarda

satıslar karneye bağlanmıştır.



Manyoka, patates, besin değeri düşük tahillar,
yerfıstığı ve sebze tarımı, halkın gereksinimini karşılamakta günden
güne

yetersizleşmekte, ekili toprakların ( yüzölcümün % 5 '
i ) genişletilmesine, bütün tarim kesiminde yöntemlerin

modernleştirilmesine ve makinelesmeye gecmeye
calişılmaktadır.


Ticarete yönelik ürünler oldukca ceşitlidir ve
iktisatta önemli yer tutarlar. Dışsatımda birinci sırayı kahve ( en iyi
ve aranan türleri değişik bölgelerde üretilir )
alır.

Ayrıca kakao, şekerkamışı, hindistancevizi palmiyesi,
dokumacılıkta kullanılan bazı

liflerin elde edildiği bitkiler ( pamuk ve sisal gibi
), özellikle de değerli baharat üretilir: Vanilya

( Madagaskar bu üründe dünya
birincisidir ) karanfil, tarcin, karabiber, parfüm yapmında kullanılan

ve Nossi - Be .adasyla yakınındaki
kıiyıda üretilen " ilang ilang".




Hayvancılık oldukca eski bir etkinliktir, en yaygın
hayvan olan Asya öküzünün ( zebu ) bataklıkların da ve pirinc tarlalarin


da insanlara cok yararı dokunur, ama etinden ve
sütünden pek yararlanılmaz. Günümüzde daha modern yöntemler

ve daha verimli türler
getirilerek hayvancılığın gelişmesine calışılmaktadır, ama kesinlikle
Asya kökenli olan ve büyükbaş

hayvanlara iktisadı değerlerinin cok üstünde birtakım
duygusal değerler veren anlayışın asılması çok güctür.







Gelecekte gelişeceği umulan balıkcılık, günümüzde
kücük kıyı tekneleriye yapılmaktadır ve kararda modern balıkhaneler


yoktur. Yeraltı gelir kaynakları cok bol gibi
görünürse de, aslında rezervler cok zengin sayılmaz. Grafit, mika,
kromit ve

uranotorianit ( atom sanayisinde kullanılan ve birkac
yıl öncesine kadar bütün üretimi Fransa' nın satın aldığı bir
radyoaktif

mineral ) yataklarının işletilmesine daha
sömürgecilik döeminde başlanmıştır. Adada ilmenit, kolumbit, tantalik
monazit,

berilyum, kuvars, fosforit, kömür ve demirli mineral
yatakları da vardır, ama işletilmeleri için gerekli büyük yatırımların

günümüzde gerceklestirilmesi olanaksızdır. Fransız
yönetimi sırasında ve bağımsızlığa kavuşulmasından sonraki ilk

yıllarda sayıları çok sınırlı olan fabrikalar son
yıllarda coğalmıştır, ama bazı üretimlerde ülke gereksinimi
karşılanmakla

birlikte, altyapı eksiklikleri ve bazı hammadde ve
enerji eksiklikleri sürmektedir.



Ic ulaşım, cözülmesi gereken son derece önemli bir
sorundur: Demiryolları hala Fransızların bıraktığı kadardır, karayolları


da hem cok az, hem de kötü durumdadır.



Bölgelerin genel görünümü



En yoğun yerleşme alanı olan orta kesimdeki
yüksekovalarda, yükselti iklimi yumusattığı icin, ülkenin başlıca etnik

grupları olan Merinalar ve Betsileolar bircok tarım
ürünü yetiştirebilmektedir. Toprak düzenlenmesi modeli Afrika' dan cok

Asya' ya yakındır, ic kesimdeki dağların arasında yer
alan vaki tabanları ve cöküntüler, pirinc tarlalarıyla ( yer yer
taracalar

biciminde düzenlenmişlerdir ) kaplıdir. Otlakların
aşırı tüketilmesi ve tarla acmak icin başvurulan ilkel yöntemler, geniş



boyutlu toprak aşınmasına.... ....neden
olmuştur, ekili alanların ve otlakların arasından görülen kırmızı


lateritli toprak parcaları, bunun kanıtlarından
biridir. Yüksekovalarin bircok yeri coraklaşmış, halk da bu nedenle bazı


bölgelerde yığılıp kalmıştir.


Köyler oldukca kücük, evler dikdörtgen planlı ve
genellikle tuğladan yapılmış, damları samanla örtülmüştür.



Imerina' nın ortasındaki Betsimitatra ovasında, 1 400
m yükseltide kurulmuş olan başkent Antanarivo ( eski Tananarive )

Merinalar tarafından kurulmuş eski bir kenttir.
Nüfusu 400 000 olan cok geniş planlı kentte bircok park vardır, iklimin

yumuşaklığından ve adanın bütün öbür kesimleriyle
bağlantılarının iyi olmasından ötürü, elverişli bir yerleşme merkezidir,


bir de uluslararası havalimani vardır.



1979' da Antananarivo' da Hint okyanusu' nun ilerici
partilerinin yaptıkları konferansta, Madagaskar bu denizde yabancı

güclerin askeri varlığının artmasını önlemek amacıyla
büyük bloklardan eşit uzaklıkta kalma siyasetinin uygulanması

gerektiğini vurgulamıştır.



Betsileo bölgesinde yer alan Fianarantsoa,
yüksekovalardaki ikinci büyük kenttir ve bir demiryolu hattıyla Manakara


limanına balıdır. Adanın bütün kuzey ucu ile
güneydoğu alizelerine acık olan doğu kıyısı, gür bir bitki örtüsüyle
kaplıdır,

özellikle kuzeyde cok geniş tarım isletmeleri ve
muson tipi ormanlar uzanır ( bircok yerde ormanı acarak tarla acma

uygulaması sonucu bu ormanlar yok edilmiş yerlerini
alan cılız bitki topluluğu toprağı asınmaktan koruyamamıştır) .

Yöredeki bircok köy, kücük olmalarına karşın, cok
sağlam birer toplumsal birim oluşturmaktadır. Eskiden bir Fransız

deniz üssünün bulunduğu Antseranana ( eski Diego
Suarez ) , adanın başlıca limanı Toamasina ( eski Tamatave ) ve

güney ucundaki Faradofay ( eski Fort- Dauphin )
başlıca kentlerdir.



Tropikal iklimin etkisi altında bulunan batı kesimi,
daha az yağış aldığı ve toprakları daha verimsiz olduğu icin, oldukca

ıssızdır. Köyler cok yoksul ( çoğu saz ve samandan
yapılmış kulübelerden oluşur ) , tarım cok ilkel ve dağınıktır.

Başlıca yerlesme merkezleri Sakalava bölgesinde
Betsiboka ırmağının halicinde kurulmuş olan Mahajanga ( eski Majunga )
ile

aşağı yukarı tam Oğlak dönencesinin üstünde yer alan
Toliary' dir ( eski Tulear ) .